ANGUS INDUSTRIALIS | ΑΤΗΕΝS 2007

About This Project

Μεταφέροντας τον “Αμνό της βιομηχανίας” [Angus Industrialis], με το Δίκτυο Νομαδική Αρχιτεκτονική

Ένα ατομικά σχεδιασμένο έργο σε συνεργασία με το Δίκτυο Νομαδική Αρχιτεκτονική, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του project που διοργανώσαμε από κοινού «Ένα σχέδιο στην τοποθεσία». Το έργο αυτό διεξήχθη μέσα από επί τόπου έρευνα στις περιοχές του γκαζιού και της τσαλαβούτα στο Περιστέρι, που είχε ως αποτέλεσμα την κατασκευή μιας γλυπτικής εγκατάστασης, μια εφήμερη δράση κάνοντας μια διαδρομή στην πόλη σε συνεργασία με την ένωση ρακοσυλλεκτών ΕΡΜΗΣ, και τέλος, μια εφήμερη παρέμβαση στον δημόσιο χώρο, στο καφενείο Beduin στο γκάζι, όπου έγινε και η τελική παρουσίαση του project. Πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2007 στο Γκαζοχώρι της Αθήνας. Η γλυπτική κατασκευή μεγέθους 1,5μX50εκX70εκ φτιαγμένη από τα περισσεύματα υφασμάτων ζέρσεϊ, καθώς και μια βίντεο-τεκμηρίωση της μεταφοράς του αντικείμενου αυτού από την μια περιοχή στην άλλη, αποτελούν τα τελικά αντικείμενα του έργου. Θεωρητικές συνδέσεις: Το μεταβιομηχανικό ζώο από τον Steve Baker, Η πτώση του δημόσιου ανθρώπου από τον Richard Sennet, και το περιοδικό Processed World.

Λέξεις & έννοιες κλειδιά: έτερος, άλλος, ξένος, μεταφορά, ανακύκλωση, απόσυρση, απομεινάρια και κουρέλια, αναζήτηση, διαδρομή, κοινότητα, ένωση, συνεργασία, έρευνα, αναπαράσταση, ειδώλια, τοτέμ

Μια χειροποίητη κατασκευή, ένα εφήμερο γλυπτό αντικείμενο, που αναπαριστά μεταφορικά τον θυσιαζόμενο στην βιομηχανία, αλλά και τον έτερο, τον “άλλο”, τον ξένο, θα γίνει το έναυσμα να συνδεθούν δύο περιοχές σε μετάβαση. Η μεταφορά του, γίνεται μ’ ένα τρίκυκλο ρακοσυλλέκτη, από την πρώην, βιομηχανική, και νυν βιοτεχνική ζώνη “Τσαλαβούτα” του Περιστερίου, στην περιοχή του πρώην Γκαζοχωρίου της Αθήνας. Η διαδρομή από τη μία περιοχή στην άλλη -καθώς το όχημα θα περνά μέσα από κεντρικές αρτηρίες κίνησης της πόλης –Εθνική και Ιερά οδός, Λεωφόρος Πέτρου Ράλλη κ.άλ.- καθώς και η έκθεση του γλυπτού αυτού στο σύλλογο ρακοσυλλεκτών Ερμής στο Γκάζι (αν και για τεχνικούς λόγους εν τέλει εκτέθηκε στο καφενείο Beduin), αποτελεί ένα σχέδιο δράσης για την εμπλοκή μου μέσα στα καθημερινά δρώμενα της πόλης.

Το εφήμερο αυτό γλυπτό αντικείμενο, φτιαγμένο από πεταμένα απομεινάρια υφασμάτων, αναπαριστά το ζώο απ’ όπου προέρχεται το υλικό, το πρόβατο. Για τους ρακοσυλλέκτες δεν υπάρχει υλικό για πέταμα. Όλα τα υλικά ανακυκλώνονται, προορίζονται για επανάχρηση (scrap). Η χρήση του συλλόγου των ρακοσυλλεκτών Ερμής αλλά και του καφενείου Beduin στην περιοχή του Γκαζοχωρίου, σαν εναλλακτικός χώρος έκθεσης, και η διάθεση του γλυπτού στους ρακοσυλλέκτες για επανάχρηση, όπως συμβαίνει με την ανακύκλωση, αποτελούν μια κίνηση επαναπροσδιορισμού της έννοιας της καλλιτεχνικής δράσης και της ένταξης του καλλιτεχνικού έργου στο σύγχρονο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Οι δύο αυτές περιοχές φέρουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Η “Τσαλαβούτα”, που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο εθνικούς δρόμους, τη Λ. Καβάλας και τη Λ. Κηφισού, καθώς και η ευρύτερη περιοχή της Αγ. Τριάδος και του γηπέδου του Ατρόμητου, έχει μετατραπεί τις τελευταίες δεκαετίες από συνοικία εσωτερικών μεταναστών, σε αλλοδαπών εργατών κυρίως πακιστανών, μπαγκλαντεσιανών, αφγανών, αλλά και άλλων. Εκεί, παλιότερα οι εσωτερικοί μετανάστες, έχτισαν τα σπίτια τους γύρω από τις βιομηχανίες της δυτικής αττικής (π.χ. ΒΙΑΜΑΞ). Τα κτίρια πλέον είναι ένα παλίμψειστο από παλιά σπίτια και νεόχτιστες πολυκατοικίες, αποθήκες, αντιπροσωπείες αυτοκινητοβιομηχανιών, πρατήρια ρούχων και παπουτσιών, και τέλος βιοτεχνίες ρούχων, πλαστικών, και τροφίμων. Σε μια προσπάθεια εξωραϊσμού της περιοχής, το κράτος έφτιαξε ένα πάρκο με αθλοπαιδιές και γήπεδα ποδοσφαίρου εκπαίδευσης παιδιών και εφήβων. Σ’ έναν από τους χώρους αυτούς γίνεται το τουρνουά κρίκετ των Πακιστανών, Μπαγκλαντεσιανών και Αφγανών των συνοικιών της δυτικής Αθήνας. Πριν από κάποιο καιρό εγκατέστησα το εργαστήριό μου στη καρδιά αυτής της περιοχής, απέναντι από μια φανελοποιία.

Κάθε μέρα, οι εργάτες της βιοτεχνίας βγάζουν σε μαύρες σακούλες σκουπιδιών τα ρέστα από τα ζέρσεϊ πολύχρωμα υφάσματα που κόβουν για να ράψουν φανέλες και πιζάμες. Τα βγάζουν δίπλα στον κάδο σκουπιδιών. Αρκετές φορές τα τραβάω μέσα, διότι νοιώθω ότι είναι κρίμα για αυτό το υλικό, το τόσο πολύ, το τόσο όμορφο, και σε τόσο περίεργα σχήματα ύφασμα να πηγαίνει για πέταμα στα σκουπίδια. Οι μάζες του που πετιούνται κάθε μέρα μπορούν να φτιάξουν πολλά ζώα. Μόνον που τώρα δεν έχουν ζωή.

Οι πρωτόγονοι άνθρωποι, οι Αβορίγινες, οι ινδιάνοι αναπαριστούσαν με ειδώλια και τοτέμ τα ζώα για να τα κατανοήσουν, να τα οικειοποιηθούν, να λατρέψουν μια συλλογική «ψυχή» που θα ένωνε την κοινότητα, αλλά και για να δουν τον “άλλο” τους μέσα σ’ αυτά, για να κατανοήσουν και να οικειοποιηθούν τις ψυχικές τους λειτουργίες. Σ’ αυτό το έργο θα αποπειραθώ κι εγώ να αναπαραστήσω το ζώο, και συγκεκριμένα το πρόβατο, να του δώσω κάτι ελάχιστο πίσω από την χαμένη του ψυχή, μέσα από την φευγαλέα του αναπαράσταση. Λειτουργώ, έτσι ως ένας χειρουργός, ή μάλλον, σαν ένας μεταμοντέρνος και χαρακτηριστικά πιο αθώος και αφελής Dr. Frankenstein. Δεν χωρά σύγκριση, σαφώς. Στην μεταβιομηχανική εποχή το ζώο έχει αποξενωθεί από την κοινωνία της πόλης, έχει γίνει εικόνα και καθαρό υλικό για κατανάλωση. Ιδανικά, η ψυχή του ζώου, μπορεί ίσως, να διασωθεί μέσω της αναπαράστασής του σε έργο τέχνης, σε άγαλμα.

Η παραπάνω φωτογραφία δείχνει μια βιτρίνα, την αναπαράσταση ενός τεχνητού παραδείσου προορισμένου να καλλωπίσει τον ιδιωτικό χώρο του καθένα. Βλέπουμε σε αυτήν την φωτογραφία ότι οι τίγρεις της βιτρίνας “βρυχώνται” σε απόλυτη σιωπή. Αφήνουν στο χώρο μιαν ηχώ. Ίσως το μόνο πραγματικό χαρακτηριστικό που μας απομένει μετά την απόλυτη “εξημέρωσή” τους και την φιλοξενία στο σπίτι μας μετά την αγορά τους από το κατάστημα διακοσμητικών μπιμπελό. Το ζώο, ένας εξημερωμένος “άλλος”, πετρωμένος, όπως όλα τα εξωτικά πλάσματα του αστικού σπιτιού.

Η βιομηχανία, είτε αυτή της διακόσμησης, είτε αυτή του ρουχισμού, έχει αποδομήσει το ζώο και την ψυχή του, τόσο που η φύση του δεν είναι καθόλου αναγνώσιμη και απτή από τους κατοίκους της πόλης. Η αναπαράσταση του ζώου, εδώ, στο έργο που πάει να γίνει, μας γνωστοποιεί την κατάσταση μέσω της βασικής αρχής της αντικατάστασης του πρωταγωνιστή από την απομίμησή του (Τίγρης), και μέσω της παρουσίας του (Πρόβατο)[1].  Η άμεση επαφή μαζί του, αντίθετα, μας βάζει στον κίνδυνο να συνειδητοποιήσουμε πόσο μακριά απ’ αυτό βρισκόμαστε.

Εν τέλει, οι στόχοι που επιτυγχάνονται είναι πολλαπλοί. Φτιάχνω ένα σχέδιο διαμεσολάβησης για τη σύνδεση της μιας περιοχής με την άλλη, μεταφέρω και ανάγω μιαν κατάσταση καθημερινότητας σε “έργο τέχνης”, που ίσως θα μπορούσε να εκτεθεί σε κάποια γκαλερί, και μετατρέπω το καφενείο Beduin σε εναλλακτικό χώρο έκθεσης. Το εγχείρημα αυτό συνάδει με τον νομαδικό χαρακτήρα του Δικτύου, διότι είναι ένα εφήμερο και συνεχώς μετακινούμενο έργο που μεταλλάσσεται όπως και οι περιοχές σε κρίση μετασχηματισμού που εξετάζουμε.

[1]Δες το βιβλίο “Το Ηλεκτρικό Πρόβατο” του Philip K. Dick, καθώς και την ταινία “Blade Runner” του Ridley Scott.