ΜΝΗΜΕΙΟ και ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟ | ΑΘΗΝΑ 2003

About This Project

– Η αντικατάσταση του μνημείου από την αναπαράστασή του σε αναμνηστική κάρτα, ή/και η σχέση του μνημειακού τόπου με τα αναμνηστικά αντικείμενα

Πρόκειται για την εκτέλεση μιας ερευνητικής εικαστικής δράσης στο δημόσιο αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης στην Αθήνα, με τελικό προϊόν βίντεο-τεκμηρίωση, φωτογραφίες, και μια συλλογή ιδιόμορφων καρτ ποστάλ οι οποίες ήταν και το μοναδικό υλικό που χρησιμοποίησα για την δράση αυτή. Η δράση διήρκεσε μία μέρα και έγινε στις 28 του Αυγούστου 2003. Η βίντεο-τεκμηρίωση εκτέθηκε στο Reithaus–Weimar κατά την διάρκεια του συμποσίου The Unmastered Past in Contemporary Art [Το μη-Κυριαρχούμενο Παρελθόν στην Σύγχρονη Τέχνη] που διοργάνωσε το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Τέχνη στον Δημόσιο Χώρο και Νέες Καλλιτεχνικές Στρατηγικές του Πανεπιστημίου Μπάουχαους της Βαϊμάρης στη Γερμανία.

Λέξεις & όροι κλειδιά: τουρισμός, πολιτιστικές αξίες, αναπαράσταση εικόνας, αύρα, κλίμακα, αντικείμενο, αναπαραγωγή, σύγχρονη-μεταμοντέρνα, εκτέλεση δράσης

Αυτή η δράση αποτελεί ένα κομμάτι μιας μεγαλύτερης -ουτοπικής- πρότασης για την εφήμερη εγκατάσταση γλυπτών-γραπτών κειμένων από τουρίστες στην μητρική τους γλώσσα. Μέσα απ’ αυτή τη δράση καταγράφεται η σχέση του τουριστικού ματιού και των συγκινήσεων με τον πραγματικό τόπο του μνημείου. Ουτοπικός σκοπός ήταν να κατασκευαστούν τα εν λόγω κείμενα από μέταλλο, σε μέγεθος ανάλογο μ’ αυτό του Παρθενώνα και να συνδυαστούν εφήμερα ως εγκαταστάσεις με το μνημείο. Τα κείμενα αυτά θα συνέδεαν το ανθρώπινο μέγεθος με το μνημειακό. Για τη δράση και την τεκμηρίωση θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Χαρίση Τσιούρα & τη Ντόρα Οικονόμου για την θεωρητική υποστήριξη.

Σκεπτικό & Πρόταση

Εδώ και μερικά χρόνια ενδιαφέρομαι για το πώς ορίζεται ένα μνημείο. Πώς η εφήμερη μνήμη συνδέεται με την πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου, σχετικά με την αίγλη (αύρα) ενός μνημείου και δημοφιλών τουριστικών τοποθεσιών. Πώς η χαμένη αύρα της αναπαράστασής τους μετατράπηκε σε ενθύμια, και ο τρόπος που επηρεάζει τους ανθρώπους που αλληλεπιδρούν με την περιοχή.

Όταν αντιλαμβανόμαστε μια όμορφη τοποθεσία, έχουμε συνηθίσει να φωνάζουμε γεμάτοι θαυμασμό: Υπέροχο! Είναι σαν φωτογραφία! Αυτό το συναίσθημα μου έδωσε μια ιδέα για το πώς να πραγματοποιήσω ένα έργο τέχνης που σχετίζονται με τη μνήμη και τα συναισθήματα του τουρίστα, σε σύγκριση και αντιπαράθεση με μνημειώδεις τοποθεσίες. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζω την αντιστροφή της καθιερωμένης δισδιάστατης αναπαράστασης σε τρισδιάστατη, και έτσι, συγκρίνω το ανθρώπινο μέγεθος με αυτό του μνημείου. Η πρώτη φάση του έργου είναι η συμμετοχή των τουριστών που επισκέπτονται την περιοχή. Στην περίπτωση αυτή ο τόπος είναι η Ακρόπολη της Αθήνας. Δίνοντάς τους καρτ ποστάλ του αρχαίου μνημείου, τους ζητώ να γράψουν ένα κείμενο που σχετίζεται με το μνημειώδες χώρο έχοντας κατά νου ότι στέλνουν ένα χαιρετισμό σε ένα αγαπημένο πρόσωπο πίσω στο σπίτι. Ο τελικός μου σκοπός και ο ιδανικός στόχος μου θα ήταν να δημιουργήσω τρισδιάστατα γλυπτά κειμένου στην κλίμακα του μνημείου, ή διαφημιστικές πινακίδες με προβαλλόμενες εικόνες των κειμένων που ήταν γραμμένα στις καρτ ποστάλ των τουριστών, στην κορυφή του λόφου της Ακρόπολης.

Ένα μνημείο ή ένας τουριστικός χώρος σημαίνει την πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου. Αυτοκαθορίζεται από την αισθητική του αξία (βράχος της Ακρόπολης των Αθηνών), από την ιστορική σηματοδότηση του (το μνημείο και το μουσείο Buchenwald, το πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης δίπλα στη Βαϊμάρη, στη Γερμανία), ή από τη συμβολή του στην κοινωνική ζωή (CBGBs, η punk-rock αίθουσα μουσικών συναυλιών στη Νέα Υόρκη, οι Δίδυμοι Πύργοι που δεν υπάρχουν πια μετά τα γεγονότα της 11^ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη), και, τέλος, από το μάρκετινγκ (Λας Βέγκας), μιλώντας για χώρους προκατασκευασμένης αισθητικής αξίας. Από την άλλη πλευρά, κάποια πραγματική πολιτιστική ανταλλαγή συμβαίνει μέσω ενθυμίων: τουριστικές κάρτες, αγαλματίδια, κλπ. Οι επισκέπτες που αγοράζουν ενθύμια παίρνουν μαζί τους μερική από την αίγλη του τόπου. Υποσυνείδητα ή όχι προσπαθούν να κάνουν ένα μέρος του τόπου “δικό τους”, ενώ η τοπική τουριστική αγορά κερδίζει από αυτό. Τι μένει πίσω, όμως, από τον τουρίστα για τον τόπο ως αντάλλαγμα αυτής της εκλιπούσας αύρας, από άποψη αισθητικής αξίας; Τα μνημεία και οι άνθρωποι που κινούνται γύρω τους γίνονται μια ενιαία σύνθεση. Αποφάσισα να παίξω το ρόλο του ενδιάμεσου, του διερμηνέα αυτών των δύο τομέων αλληλεπίδρασης: του ανθρώπου (του θεατή) και του αιώνιου (του μνημείου).

Η πρόθεσή μου ήταν να κρατήσω ένα “κομμάτι της τουριστικής μνήμης”, να το παγιδεύσω και πραγματικά να το αντικειμενοποιήσω στον τόπο. Ο τρόπος εργασίας ήταν μια διαδικασία συλλογής μνημείων και προσαρμοσμένων καρτ ποστάλ. Οραματίζομαι την τελική μορφή του έργου να είναι μνημειώδη κείμενα που προέρχονται από τους τουρίστες, οι οποίοι με τη σειρά τους θα γίνουν χαλύβδινα γλυπτά που σχετίζονται με την κλίμακα του χώρου, σε συνάρτηση με την ίδια την περιοχή. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι καρτ ποστάλ να είναι γραμμένες στην τοποθεσία, επί τόπου, καθώς και να είναι γραμμένες στη μητρική γλώσσα του κάθε τουρίστα. Μόλις το κείμενο μετατραπεί σε αντικείμενο, θα γίνει ένα σημείο. Η υφή και το μέγεθος των γλυπτών θα διαφέρουν ανάλογα με το μέγεθος του μνημείου, ή τον τουριστικό χώρο. Μια άλλη δυνατότητα θα ήταν αντί για γλυπτά να προβάλω τα κείμενα σε αντικείμενα / πινακίδες, δίπλα στο μνημείο, ή τον αρχαιολογικό χώρο. Στην ιδανική περίπτωση το έργο θα μπορούσε να επαναληφθεί σε ανάλογες τοποθεσίες σε όλο τον κόσμο. Το έργο μπορεί να αναπαραχθεί ουσιαστικά και να παρουσιαστεί σε μια ιστοσελίδα.

Η διαδικασία και η ιδανική υλοποίηση του σχεδιάσματος

Το έργο ολοκληρώνεται σε τέσσερις φάσεις:

1η φάση: η αλληλεπίδρασή μου με τους τουρίστες στην περιοχή, και η συλλογή υλικού. Επίσκεψη στον τόπο με καρτ ποστάλ με πρώτο καθήκον μου να συμμετάσχουν οι τουρίστες. Τους έδωσα μια γραπτή δήλωση και μια καρτ ποστάλ, με το αίτημα να γράψουν ένα χαιρετισμό. Κράτησα τις κάρτες που δεν πρόκειται να σταλούν εκεί που απευθύνονταν στην πραγματικότητα.

2η φάση: άδεια και χορηγία. Η τέλεια πραγματικότητα θα ήταν να έρθω σε επαφή με τις αρμόδιες αρχές για την άδεια και να ζητήσω χορηγία.

3η φάση: προσωρινή εγκατάσταση. Η συνεργασία με πολιτικούς μηχανικούς και αρχιτέκτονες είναι απαραίτητη για την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου, καθώς και σχετικές εταιρείες κατασκευής και τεχνολογικής υποστήριξης.

4η φάση: αποσυναρμολόγηση της εφήμερης εγκατάστασης. Μετά από έναν ορισμένο χρόνο το έργο θα γινόταν κομμάτια πάλι και είτε θα πουλιόταν σε έναν συλλέκτη ή σε ένα μουσείο, είτε θα ανακυκλωνόταν.

Αν και θα έπρεπε να είμαι καλλιτέχνης με την αίγλη του Κρίστο, ή του γοήτρου του Σμίθσον για να πραγματοποιήσω ένα τέτοιο έργο στο Βράχο της Ακρόπολης, παρόλαυτά θα μπορούσε να υλοποιηθεί σε μνημεία μικρής κλίμακας.